لوازم آرایشی را میتوان به دو دسته مهم تقیسم کرد. دسته اول کرمها، شویندهها، برخی محصولات مراقبت روزانه و مرطوبکنندهها که سهم عمده بازار این محصولات در دست تولیدکنندگان داخل است و با مجوز رسمی سازمان غذا و دارو در دسترس مردم قرار میگیرد و دسته دوم، لوازم آرایش رنگی مانند رنگ مو، رژ لبهای برند، کرم پودرهای لوکس، ریمل/خط چشم، سرمهای شستوشو و همچنین انواع عطر و ادوکلن است که به علت میزان کم و کیفیت پایین محصولات داخلی، بیشتر مردم به دنبال محصولات خارجی و برند هستند اما ممنوعیت واردات قانونی این کالاها بازار را به سمت محصولات قاچاق و تقلبی سوق داده است.
تصمیم وزارت صمت مبنی برممنوعیت واردات این اقلام، به وضوح بازار را به دست قاچاقچیان داده است. محصولاتی که بدون هیچ نظارتی به فروشگاههای بزرگ و کوچک و دستفروشهای کنار خیابان میرسند و سلامت مردان و زنان را به خطر میاندازند.
درباره میزان لوازم آرایشی قاچاق در ایران آمارهای مختلفی بیان شده؛ علت آن بازار زیرزمینی و غیررسمی آن است. عمده کارشناسان رسمی و غیررسمی، حجم بازار لوازم آرایشی و بهداشتی ایران را بین ۲ تا ۲.۵ میلیارد دلار برآورد میکنند. آمار تخمینی درباره سهم تولیدات داخلی از این بازار بزرگ نیز ارقام بسیار مختلفی را نشان میدهد. کارشناسان مختلف سهم تولیدکنندگان ایرانی را در این بازار بین ۲۰ تا ۷۰ درصد برآورد کردهاند. فاصلهای بزرگ که به نظر میرسد، یکی از دو طرف، از واقعیت دور است اما هر چه هست، مصرف بسیار بالا و بیش از حد متوسط جهانی لوازم آرایشی در بین ایرانیان یک واقعیت غیرقابل انکار است.
جولان لوازم آرایشی قاچاق در ایران
به گفته «موسی احمدزاده» رئیس انجمن تولیدکنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی، ایران پرمصرفترین کشور دنیا در بخش مواد آرایشی است. از نظر کل لوازم آرایشی و بهداشتی در جهان، رتبه هفتم را داریم و در منطقه خاورمیانه بعد از عربستان دوم هستیم. البته مصرف بالای عربستان به دلیل تردد زائران است و در واقع ایران اکنون رتبه اول مصرف مواد آرایشی را در منطقه دارد. به گفته او رژ لب، مژه مصنوعی، رژ گونه، لاک و ریمیل پر مصرفترین لوازم آرایشی در بازار ایران است.
«نیما الهی» عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نیز سهم لوازم آرایشی قاچاق را در بازار کشور را ۳۰ درصد ارزیابی کرده و دلیل گستردگی لوازم آرایشی قاچاق در ایران را قیمت ارزان این محصولات بیان کرده است. اما «یدالله سهرابی» عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران و عضو شورای عالی نظام پزشکی برآورد دیگری دارد. او معتقد است: ۸۰ درصد محصولات آرایشی و بهداشتی در بازار ایران کالاهای قاچاق یا تقلبی و زیرپلهای هستند که سلامت مصرفکنندگان را به خطر میاندازند.
به گفته او، محصولات ایرانی کمتر از ۲۰ درصد از بازار بزرگ ۲.۵ میلیارد دلاری لوازم آرایشی و بهداشتی کشور را در اختیار دارند. میانگین سن مصرفکنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی در جهان ۲۵ سال اما این سن در ایران به ۱۴ سال کاهش یافته است.
وزارت صنعت معدن و تجارت سالهاست به بهانه حمایت از تولید داخل، واردات لوازم آرایشی خارجی را به کشور ممنوع کرده اما سهم اندک صادرات حدود ۱۰ تا ۲۰ میلیون دلاری لوازم آرایشی در سبد صادرات ایران نشان میدهد این تصمیم نقش چندانی در ارتقا کیفیت لوازم آرایشی و بهداشتی ایران نداشته است. به گفته «روحالله لطیفی» سخنگوی گمرک، سه مقصد اصلی صادرات محصولات بهداشتی و آرایشی ایرانی به ترتیب کشورهای افغانستان، عراق و جمهوری آذربایجان هستند.
با این تصمیم وزارت صمت، بیشتر برندهای معتبر دنیا در بازار لوازم آرایشی ایران جایی ندارند؛ در کنار این تحریم داخلی، تحریمهای خارجی نیز راه ورود لوازم آرایشی خارجی را به کشور محدودتر کرده است، بنابراین عمده لوازمی که به نام برندهای شناخته شده خارجی وارد کشور میشود، اصل نیستند و تقلبی و قاچاقی هستند. لوازمی که مصرف آنها میتواند باعث بروز انواع عوارض و بیماریهای پوست و مو شوند.
بررسیهای آزمایشگاهی در ایران و چندین مطالعه نمونهبرداری و آنالیز سازمان غذاودارو نشان داده سطح فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، جیوه، آرسنیک) در انواع لوازم آرایشی فروخته شده در بازار ایران بالاتر از حد مجاز بوده است، عمده این محصولات خطرناک جزو کالاهای غیرمجاز و قاچاق هستند که خطر مصرف بسیار بالایی دارند اما به وفور در بازار ایران توزیع میشوند. محصولاتی که عوارض حاد مانند واکنشهای آلرژیک پوستی، التهاب و عفونت چشمی، سوختگیهای شیمیایی و مسمومیت حاد با جیوه یا سایر مواد صنعتی را به وجود آوردهاند و عوارض مزمن موادی مانند جیوه و سرب، اختلالهای خطرناکی مانند نارسایی مزمن کلیه و اختلالات عصبی-رفتاری دراز مدت را ایجاد کرده اند حتی اثرات هورومونی، ناباروری و سرطان نیز بر اثر مصرف این لوازم غیر مجاز گزارش شده است.
بروز انواع حساسیت و آلرژیهای پوستی مانند خارش، قرمزی، التهاب، کهیر و اگزما از جمله شایعترین عوارض پوستی ناشی از مصرف لوازم آرایشی تقلبی است. آکنه و جوشهای چرکی، تاول، تیرگی دائمی پوست و حتی سوختگی ناشی از مواد شیمیایی و فلزات سنگین موجود در لوازم آرایشی تقلبی نیز بخش دیگری از این عوارض است. استفاده از این لوازم مانند خط چشم، ریمل و لنزهای رنگی نیز عامل مهم سوزش، خارش، عفونتهای چشمی و حتی آسیب به قرنیه هستند. عوارض این لوازم به پوست و مو و ظاهر بدن محدود نمیشود و مسمومیت ناشی از فلزات سنگین موجود در این لوازم مانند سرب،جیوه و آرسنیک عامل مهم بیماریهای کلیه و کبد هستند.
رئیس سازمان غذا و دارو: عمده محصولات آرایشی و بهداشتی موجود در بازار ایران قاچاق استمردم فقط از لوازم آرایشی مجوزدار استفاده کنند
دکتر «مهدی پیرصالحی» رئیس سازمان غذا و دارو در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا گفت: در حوزه لوازم آرایشی و بهداشتی دو نوع محصول در بازار داریم. برخی محصولاتی که با مجوز سازمان غذا و دارو تولید یا به کشور وارد میشوند. این دسته از لوازم آرایشی و بهداشتی کاملا تحت کنترل و نظارت هستند و اگر عدم انطباق یا مشکلی داشته باشند از بازار جمعآوری میشوند اما واقعیت این است که عمده محصولات آرایشی و بهداشتی موجود در بازار ایران قاچاق است
وی درباره سهم لوازم آرایشی و بهداشتی قاچاق در بازار ایران گفت: درباره آمار محصولات آرایشی قاچاق نمیتوانیم آمار دقیقی بدهیم؛ چون فقط بر مبنای کشفیات محصولات قاچاق میتوانیم نظر دهیم که طبعا آمار دقیقی نیست. اینکه در بازار چه حجم از محصولات لوازم آرایشی قاچاق است برمبنای محصولات قاچاق کشفشده، خیلی نمیتواند آمار دقیقی باشد. مساله مهم اینکه هیچ نظارتی بر محصولات و لوازم آرایشی قاچاق وجود ندارد زیرا مسائل مربوط به این اقلام به سازمان غذا و دارو مربوط نمیشود و بیشتر به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و نیروی انتظامی مربوط میشود. البته این سازمانها گزارش کشفیات خود را به سازمان غذا و دارو میدهند اما سازمان در مورد محصولات قاچاق مسئولیتی ندارد.
وی افزود: برخی لوازم آرایشی قاچاق بعد از کشف برای بررسی به سازمان غذا و دارو فرستاده میشوند تا آزمایش شوند. این آزمایشها نشان میدهد که عمده این لوازم تقلبی هستند که برای مردم خطر سلامتی دارند؛ بنابراین توصیه ما به مردم این است که در حوزه لوازم آرایشی و بهداشتی از محصولات قانونی و مجوزدار استفاده کنند.
بررسی لوازم آرایشی قاچاق در سازمان غذا و دارو نشان میدهد که عمده این لوازم تقلبی هستند و برای سلامتی مردم خطر دارددکتر پیرصالحی درباره صحت آمار ۸۰ درصدی سهم لوازم آرایشی قاچاق در بازار ایران نیز گفت: آماری در این زمینه نداریم و فقط میتوانیم بگویم آمار لوازم آرایشی قاچاق در ایران بالاست.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به عوارض لوازم آرایشی قاچاق و تقلبی بر سلامت مردم، راهکار سازمان غذا و دارو برای کاهش این عوارض چیست گفت: «ممنوعیت واردات لوازم آرایشی و بهداشتی به کشور بازار قاچاق این کالاها را توسعه داده است». باید کنترل و نظارتهای لازم بر لوازم آرایشی و بهداشتی خارجی اعمال شود و این محصولات با مجوز قانونی سازمان غذا و دارو وارد بازار شوند تا مردم با اعتماد به مجوز این سازمان با خیال راحت بتوانند از این لوازم استفاده کنند و کمتر دچار عارضه شوند.
رئیس سازمان غذا و دارو گفت: وزارت بهداشت نقشی در میزان واردات و کمیت بازار لوازم آرایشی خارجی در کشور ندارد. کمیت بازار به عهده وزارت صمت است و کنترل کیفیت برعهده سازمان غذا و داروست. نظارت میکنیم تا محصولاتی که به صورت قانونی وارد بازار میشوند، کیفیت لازم را داشته باشند اما در زمینه کیفیت محصولات قاچاق مسئولیتی نداریم.
